Heavy metal - o materiałach bojlerów

Nasz cykl wpisów o doborze ekspresu rozpoczęliśmy od przedstawienia różnych układów konstrukcyjnych bojlerów, jakie można spotkać w półprofesjonalnych ekspresach ciśnieniowych (TUTAJ). Historia zatoczyła koło i dzisiaj ponownie pochylimy się nad „gorącym sercem” ekspresu. Tym razem skupimy się jednak na materiale, z jakiego bojler jest wykonany i w jaki sposób wpływa to na smak kawy. A może wcale nie wpływa i jest to tylko zbędne udziwnienie? Zapraszamy do lektury!

Tradycyjnie od dziesięcioleci głównym materiałem stosowanym do wytwarzania bojlerów była miedź. Bojlery w pierwszych ekspresach były ogrzewane z zewnątrz np. nad otwartym ogniem, więc wybór tego materiału wynikał przede wszystkim z jego podstawowej zalety jaką jest bardzo wysoka przewodność cieplna, co znacząco skracało czas nagrzewania. Szybkie dostarczanie ciepła do wody sprawia również, że miedź jest często stosowana w obecnie produkowanych ekspresach jako bojler kawowy (wymiennik ciepła - HX). Kolejną zaletą miedzi jest jej niska reaktywność – oznacza to, że metal ten słabo reaguje z innymi związkami chemicznymi, co znacząco obniża zawartość szkodliwych substancji w wodzie wykorzystywanej do przygotowania kawy. Ponadto, w przeciwieństwie do wielu innych metali, powierzchnia miedzi po pojawieniu się pierwszej bardzo cienkiej warstwy tlenków jest zabezpieczona przed dalszą korozją.

Po takim wstępie mogłoby się wydawać, że miedź jest niemal idealnym materiałem do wytwarzania bojlerów. Tutaj dochodzimy jednak do zagadnień związanych z technologią produkcji. Miedź jako materiał bardzo miękki jest łatwa w obróbce, jednak ze względu na swoją plastyczność niemal uniemożliwia wykonywanie w niej gwintów. W związku z tym w zdecydowano się w niektórych ekspresach na zastosowanie elementów lub całego bojlera z mosiądzu.

Mosiądz jest stopem, czyli składa się z co najmniej dwóch różnych metali, w tym przypadku miedzi i cynku. Odznacza się on dobrą odpornością na korozję, lecz 4-krotnie słabiej przewodzi ciepło niż miedź. Ponadto w procesie wytwarzania mosiądzu często dodawane są domieszki innych metali takich jak np. ołów. Nie musimy chyba tłumaczyć, że przenikanie takich „dodatków” do wody pitnej jest zdecydowanie niepożądane. Od razu jednak spieszymy uspokoić, że stężenie ołowiu w kawie przygotowanej w ekspresie ciśnieniowym nie przekracza dopuszczalnych norm. Ponadto zgodnie z badaniami przeprowadzonymi w Danii zdecydowanie większy wpływ na całkowitą zawartość tego pierwiastka w kawie ma jego obecność w samym ziarnie. Z drugiej strony inne badanie w Niemczech wykazało, że stężenie ołowiu w wodzie do kawy jest większe po odkamienianiu ekspresu, przy czym są to nadal ilości śladowe i niezagrażające zdrowiu. Warto więc pamiętać o przelaniu pewnej ilości wody przez bojler wykonany z mosiądzu, po zakończeniu odkamieniania.

Na sam koniec został nam trzeci materiał, który jest również stopem i znajduje zastosowanie w wielu ekspresach do użytku domowego. Mowa tu oczywiście o stali nierdzewnej. Za największą zaletę bojlerów wykonanych z tego materiału jest uznawany brak jakiegokolwiek posmaku, który można czasem poczuć w przypadku wody z bojlerów miedzianych lub mosiężnych. Na niekorzyść stali działają jednak inne parametry – przede wszystkim bardzo niska przewodność cieplna (niemal 30-krotnie(!) mniejsza niż w przypadku miedzi). Można się kłócić, że jest to do pewnego stopnia zaleta – przy odpowiedniej izolacji znacząco zredukowane są straty energii. Z drugiej strony ogranicza to jednak objętość bojlera – jeden z producentów ekspresów, stosujących te ze stali nierdzewnej natrafił na problem związany ze skraplaniem się pary wodnej w górnej części bojlera, która nie była w stanie utrzymać odpowiednio wysokiej temperatury. Ponadto ze względu na większą twardość i kruchość stali, duże bojlery tego typu są bardziej podatne na pękanie.