Kofeinowa trylogia cz. 1: W naturze
Herbata i kawa to dwa najczęściej spożywane napoje na świecie (oprócz wody). To co jeszcze je łączy to zawarta w nich najpopularniejsza substancja psychoaktywna na świecie – 1,3,7-trimetyloksantyna. Jaką rolę pełni w przyrodzie? Gdzie można ją znaleźć? Na jakie zwierzęta, oprócz ludzi, ma ona pozytywny wpływ? O tym wszystkim w dzisiejszym wpisie, który jest pierwszym z trzech artykułów na naszym blogu o kofeinie. Zapraszamy do lektury!
WYSTĘPOWANIE I ZNACZENIE W NATURZE
Kofeina, bo to ona kryje się pod tą dziwną, chemiczną nazwą z wstępu, jest substancją, która występuje w owocach, liściach lub kwiatach ponad trzydziestu różnych gatunków roślin. Ze względu na jej pochodzenie nosi ona różną nazwę: ta z ziaren kawowca to kofeina, z liści herbaty to teina, z nasion guarany to guaranina, zaś z liści ostrokrzewu paragwajskiego (yerba mate) to mateina. Można ją również znaleźć w mniejszym stężeniu w ziarnach kakaowca oraz kwiatach roślin cytrusowych m.in. cytryny czy grejpfruta.
Na wczesnych etapach rozwoju kofeina znajduje się również w liściach kawowców, chroniąc małe sadzonki przed insektami.
Z technicznego punktu widzenia kofeina jest naturalnym pestycydem, czyli substancją chroniącą roślinę przed szkodnikami, głównie grzybami i insektami. Czysta kofeina ma gorzki smak, który znacząco zniechęca potencjalnych agresorów do spożywania roślin ją zawierających. W małych i średnich dawkach działa toksycznie na niektóre zwierzęta (np. ptaki, psy, koty, a w mniejszym stężeniu również na owady i pająki) lub zabójczo (większe dawki w przypadku owadów i pająków). W kontekście psów czy kotów często słyszy się, że nie powinny jeść one czekolady. Zawiera ona bowiem teobrominę, która jest jedną z substancji powstających w wyniku trawienia kofeiny w wątrobie i może być w większym stężeniu śmiertelna dla naszych czworonogów. Czasem jednak niewielkie stężenie kofeiny ma pozytywny wpływ na faunę. W przeprowadzonym w 2013 roku badaniu wykazano, że mała dawka kofeiny zawarta w kwiatach kawowca i niektórych drzew cytrusowych sprawiała, że pszczoły trzy razy częściej zapamiętywały zapach tych kwiatów, niż w przypadku kwiatów, których nektar składał się tylko i wyłącznie z różnych rodzajów cukrów.
Jeżeli kiedykolwiek myśleliście, że człowiek jest najbardziej uzależnioną od kofeiny istotą na świecie, to musimy wyprowadzić was z błędu. Naukowcy zajmujący się mikrobiologią odkryli niedawno nowy gatunek bakterii żyjących w glebie (dla zainteresowanych jej nazwa to Pseudomonas putida CCB5), które… są w stanie przeżyć żywiąc się tylko i wyłącznie kofeiną. Rozkładają one cząsteczki kofeiny do dwutlenku węgla i amoniaku, który następnie wykorzystują do zaspokojenia własnych potrzeb energetycznych.
Jeżeli jesteście ciekawi jaki wpływ na ludzki organizm ma kofeina, czy da się ją przedawkować i dlaczego przez pewien czas była zakazana podczas rywalizacji olimpijskiej, to zapraszamy do naszego drugiego wpisu o wpływie kofeiny na nasz organizm. A jeżeli interesuje was skąd się wzięła kawa bezkofeinowa, jak się ją wytwarza i w jakim kraju spożywa to polecamy ostatnią część kofeinowej trylogii.
