Słowniczek kawowy
Świat kawowy rozwija się bardzo dynamicznie. Niestety nie zawsze język nadąża za tymi zmianami i z tego względu również wokół ekspresów i picia kawy powstało mnóstwo terminologii często skopiowanej bezpośrednio z języka włoskiego lub angielskiego, którą posługujemy się w rozmowach z naszymi klientami dot. korzystania z ekspresu, jego konserwacji, czy podczas opisywania usterek, gdy sprzęt ma trafić do serwisu. Z doświadczenia wiemy, że nie zawsze wszystkie określenia są od razu jasne, dlatego wychodząc naprzeciw temu problemowi przygotowaliśmy słowniczek pojęć związanych z szeroko rozumianym parzeniem kawy.
Hasła podzieliliśmy na kategorie, w których są one ułożone alfabetycznie. Wszystkie definicje staraliśmy się podać w możliwie zwięzłej formie, a rozwinięcie tematu dotyczące wielu z nich można znaleźć w oddzielnych wpisach, które są podlinkowane bezpośrednio przy danym haśle. Zapraszamy do lektury!
Ekspres i jego części
Bojler - wykonany z metalu (zazwyczaj miedzi lub stali nierdzewnej) zbiornik, w którym woda jest podgrzewana z użyciem grzałki do zadanej temperatury. Woda do bojlera jest doprowadzana ze zbiornika lub bezpośrednio z sieci. Jakie układy bojlerów są stosowane w ekspresach i czym się od siebie różnią można przeczytać TUTAJ.
Dysza pary/wrzątku (ang. steam/hot water wand) - metalowa rurka znajdująca się po prawej lub lewej stronie grupy zaparzającej, która doprowadza z bojlera gorącą wodę do kaw czarnych (np. americano) oraz parę wodną pod ciśnieniem służącą do spieniania mleka do kaw mlecznych.
Grupa zaparzająca (ang. brewing group) - część ekspresu znajdująca się w centralnej części panelu przedniego ekspresu, w którym mocowany jest portafilter ze zmieloną kawą i zachodzi ekstrakcja kawy.
Kapilara (ang. capillary) - cienka miedziana rurka o średnicach wewnętrznych rzędu ułamków milimetra. W ekspresach kolbowych kapilara doprowadza ciśnienie do manometru. Jej zatkanie prowadzi do nieprawidłowego wskazania manometru, co w konsekwencji może doprowadzić do uszkodzenia całego ekspresu.
Manometr (ang. manometer) - urządzenie służące do pomiaru nadciśnienia w bojlerze oraz nadciśnienia generowanego przez pompę. Składa się z kapilary, puszki z zamkniętym w niej układem pomiarowym oraz zegara pokazującego wartość nadciśnienia. W powszechnie stosowanych manometrach ten mierzący nadciśnienie w bojlerze posiada skalę od 0 - 3 bar, zaś ten mierzący nadciśnienie wytwarzane przez pompę posiada skalę o zakresie 0 - 16 (rzadziej 20) bar.
NPF (ang. naked portafilter) - rodzaj kolby nie posiadający dna i mocowanych w nim wylewek. Taka kolba pozwala na użycie głębszych sitek oraz obserwowanie przebiegu ekstrakcji, jednak ze względu na swoją budowę kawa może być parzona tylko do jednej filiżanki naraz.
PID - regulator proporcjonalno-całkująco-różniczkujący, a mówiąc po ludzku jest to elektroniczny sterownik służący do regulacji temperatury wody w bojlerze. Jest to najdokładniejsza metoda sterowania temperaturą w ekspresach kolbowych.
Portafilter - zwany również kolbą to element, w którym mocowane jest sitko, do którego wpada zmielona kawa. Następnie portafilter jest wkręcany w grupę zaparzającą, gdzie zachodzi ekstrakcja kawy.
Prysznic (ang. shower lub grouphead shower) - metalowy element znajdujący się w grupie zaparzającej, z dnem wykonanym z bardzo drobnej siateczki metalowej, przez który przepływa gorąca woda z bojlera do ciastka kawowego. Utrzymanie go w dobrym stanie może znacząco wpływać na smak parzonej kawy i trwałość całej grupy zaparzającej.
Sitko (ang. filter lub filter basket) - stalowe sitko wkładane do portafiltra, do którego mieli się ziarna kawy, a następnie ubija tamperem ciastko kawowe. W zależności od dozy (pojedyncza lub podwójna) sitka różnią się budową.
Ślepe sitko (ang. blind filter) - jest to rodzaj sitka, wkładanego do portafiltra, które nie posiada dziurek wylotowych. Ze względu na nieprzepuszczanie przez nie wody stosuje się je przy backflushu.
Tacka ociekowa (ang. drip tray) - znajdujący się pod grupą zaparzającą pojemnik, będący częścią ekspresu, w którym zbiera się woda zrzucana po ekstrakcji przez zawór zwrotny lub po czyszczeniu grupy zaparzającej i portafiltra.
Wylewka (ang. spout) - metalowa końcówka wkręcana w portafilter, przez którą zaparzona kawa spływa z sitka do podstawionych filiżanek. Wyróżniamy pojedyncze i podwójne wylewki, które zgodnie z nazwą różnią się od siebie liczbą kanalików wylotowych.
Młynek i jego części
Doza (ang. dose) - ilość zmielonej kawy do przygotowania espresso. Przyjęło się, że pojedyncza doza, służąca do przyrządzenia pojedynczego espresso to około 7 - 8 g, zaś podwójna doza to około 14 - 16 g.
Dozownik (ang. doser) - pojemnik umiejscowiony z przodu młynka, do którego wpada zmielona kawa. Wewnątrz dozownika znajduje się wiatraczek, którego obrót pozwala na dozowanie identycznej porcji (zazwyczaj 7 - 8 g) do sitka w portafiltrze. Rozwiązanie spotykane przede wszystkim w młynkach gastronomicznych.
Hopper – przezroczysty (na ogół) pojemnik na ziarna kawy znajdujący się na górze młynka, z którego kawa trafia do komory mielenia.
Komora mielenia (ang. grinding chamber) – górna część młynka, w której zamocowane są żarna i w której odbywa się mielenie kawy.
Żarna (ang. burr/grinding burr) – metalowe lub ceramiczne elementy z wieloma nacięciami służąca do mielenia kawy w młynku. Wyróżniamy żarna płaskie, które są dwoma płaskimi dyskami oraz żarna stożkowe, z których jedno ma kształt ściętego stożka, zaś drugie odpowiadającego mu pierścienia. O wpływie żaren na jakość młynka pisaliśmy w tym wpisie.
Akcesoria
Dysk poziomujący (ang. leveling tool) - metalowy dysk o dużej masie (w niektórych modelach dochodzi nawet do 1,2 kg), który służy do wyrównania zmielonej kawy przed ubiciem jej tamperem.
Odbijak (ang. knockbox) - wykonany z metalu lub plastiku pojemnik z gumowym wałkiem służący do odbicia (opróżnienia sitka portafiltra) ciastka kawowego po zakończonej ekstrakcji.
Stacja tampingowa (ang. tamping station) - służy do podtrzymania kolby podczas tampingu, dzięki czemu łatwiej jest ubić zmieloną kawę.
Tamper - przyrząd służący do ubijania zmielonej kawy w sitku portafiltra. Składa się z metalowej (stalowej lub aluminiowej) stopki oraz rączki wykonanej z drewna, metalu lub rzadziej plastiku. Dlaczego jest to (naszym zdaniem) najważniejsze akcesorium przeczytasz tutaj.
Parzenie kawy i konserwacja ekspresu
Poniżej znajduje się wiele skrótowych definicji różnych napojów kawowych. Więcej o różnicach między nimi, sposobie ich przygotowania oraz garść anegdotek można znaleźć pod poniższymi linkami:
Americano - kawa czarna składająca się z espresso i wrzątku (zazwyczaj w proporcji 1:2 lub 1:3)
Arabika - najpopularniejsza odmiana kawy, odpowiada za ponad 60% wszystkich zbiorów na świecie. W zależności od regionu upraw ma bardzo szerokie spektrum smaków od nut kwiatowo-owocowych do czekoladowo-orzechowych. Więcej o różnicach między arabiką, a robustą można znaleźć TUTAJ.
Backflush - czynność konserwacyjna pozwalająca na oczyszczenie wnętrza grupy zaparzającej z olejków kawowych. Jak prawidłowo wykonać ten zabieg na swoim ekspresie zostało opisane w tym wpisie.
Caffe latte - napój mleczny składający się z espresso, mleka i mlecznej pianki. Jest większy objętościowo od cappuccino.
Cappuccino - najpopularniejszy napój kawowy składający się z espresso oraz spienionego mleka.
Ciastko kawowe - popularne określenie na zmieloną kawę, która została ubita w sitku portafiltra i jest gotowa do ekstrakcji.
Cortado - popularny w Hiszpanii napój kawowy składający się z espresso i mleka, zazwyczaj w proporcji 1:1.
Crema - charakterystyczna pianka na powierzchni espresso. Z czego wynika jej powstawanie i o czym świadczy jej obecność można przeczytać w tym wpisie.
Doppio - podwójne espresso.
Ekstrakcja - proces parzenia kawy w ekspresie ciśnieniowym
Espresso - podstawowy napój kawowy, będący produktem ekstrakcji. Jak przygotować wzorcowe espresso można przeczytać TUTAJ.
Espresso macchiato - espresso z odrobiną mleka
Flat white - napój kawowy, który można określić mianem kawy białej. Składa się wyłącznie z espresso i mleka.
Lungo - napój kawowy powstający w wyniku zdecydowanie dłuższej ekstrakcji niż zwykłe espresso. Ma większą objętość, lecz jest mniej esencjonalny.
Preinfuzja - wstępne nasączenie ciastka kawowego, które zapewnia bardziej równomierną ekstrakcję po przyłożeniu pełnego ciśnienia, a co za tym idzie również uzyskanie bardziej powtarzalnego espresso.
Ristretto - napój kawowy będący jeszcze bardziej esencjonalną odmianą espresso.
Robusta - jedna z odmian kawy. Charakteryzuje się większą goryczką niż arabika i odpowiada za powstawanie charakterystycznej pianki na powierzchni espresso - cremy.
Shot - napar będący produktem jednorazowej ekstrakcji (niezależnie czy jest to pojedyncze, czy podwójne espresso).
